Wat Olifantenpaadjes en Neuroscience te maken met mijn werk als Professional Organizer of opruimcoach?

In mijn werk als Professional Organizer of opruimcoach merk ik dat mensen best wel willen veranderen, zich aan willen passen of iets nieuws willen. Zeker wanneer ze na een eerste opruimsessie het gevoel hebben dat het fijn is om spullen te organiseren, op te ruimen, een eerste slag naar verduurzaming te maken en overzicht te hebben maar dan toch blijkt het veranderen naar ‘nieuw’ gedrag moeilijk te zijn, zelfs wanneer nieuwe gewoonten het verschil kunnen betekenen tussen een rustig tevreden leven en een onrustig ontevreden leven.

In het artikel ‘The Neuroscience of Leadership‘ komt naar voren dat wetenschappers de afgelopen twee decennia een beter beeld hebben gekregen van menselijke gedragsverandering door de integratie van psychologie en neurowetenschappen:

“Een eerste bevinding heeft te maken met de aard van het menselijk geheugen en de relatie met bewuste aandacht. Het werkgeheugen – het ‘houdgebied’ van de hersenen, waar waarnemingen en ideeën eerst kunnen worden vergeleken met andere informatie wordt vaak ingeschakeld wanneer mensen iets nieuws tegenkomen. Wanneer je een nieuw product in een supermarkt schap ziet liggen en de voordelen rationeel vergelijkt met een product dat je al gebruikt, is het je werkgeheugen dat de nieuwe informatie opneemt en vergelijkt met de oude. Dit soort geheugen activeert de prefrontale cortex, een energie-intensief deel van de hersenen.

De basale ganglia daarentegen worden aangeroepen door routinematige, vertrouwde activiteiten, zoals het plaatsen van een vaak gekocht product in een supermarktkarretje zonder er bewust op te letten, en misschien zonder zich later te herinneren dat je het hebt uitgekozen. Dit deel van de hersenen, dat zich in de buurt van de kern bevindt, is waar neurale circuits van langdurige gewoonte worden gevormd en vastgehouden. Het vereist veel minder energie om te functioneren dan het werkgeheugen, deels omdat het eenvoudig gedrag van hersenmodules naadloos met elkaar verbindt die al zijn gevormd door uitgebreide training en ervaring.’

De tweede reden waarom verandering moeilijk is, heeft betrekking op het basis functioneren van de hersenen. Menselijke hersenen hebben een bijzonder sterk vermogen ontwikkeld om te detecteren wat neurowetenschappers ‘fouten’ noemen: waargenomen verschillen tussen verwachting en werkelijkheid. Wanneer een kind (of een volwassene, wat dat betreft) een zoet smakende traktatie wordt beloofd en vervolgens ontdekt dat het zout of bitter smaakt, zenden de hersenen sterke signalen uit die veel energie verbruiken, en verschijnen in beeldvormingstechnologie als dramatische uitbarstingen van licht . Edmund Rolls illustreerde dit voor het eerst aan de universiteit van Oxford in de vroege jaren tachtig, met een onderzoek met apen. Dr. Rolls ontdekte dat “fouten” in de omgeving intense uitbarstingen van neuraal vuren veroorzaakten, aanzienlijk sterker dan het vuren veroorzaakt door bekende stimuli.”

Kortweg: wanneer we proberen om een routinegedrag te veranderen worden er sterke signalen in de hersenen afgegeven dat er iets niet klopt. Deze berichten trekken de aandacht van de persoon en kunnen het rationele denken gemakkelijk overmeesteren. Verandering zelf versterkt dus stress en ongemak en we hebben de neiging om de uitdagingen die deel uitmaken van het veranderen te onderschatten.

Als Professional Organizer of opruimcoach hou ik rekening met de fysiologische aard van de hersenen om op een plezierige, eenvoudige en structurele manier veranderingen tot stand te brengen. Ik gebruik daarbij het beeld van het olifantenpaadje:

‘Een olifantenpaadje is een niet-officieel fiets- of wandelpad dat bedoeld en onbedoeld door gebruikers van de reguliere fiets- en wandelpaden in de loop van de tijd wordt gecreëerd. Meestal ontstaat een dergelijk pad in een stuk groen, om zo een stuk van de officiële route af te kunnen snijden. De breedte en mate waarin het pad is uitgesleten is een indicatie van hoe vaak de route gebruikt wordt. Soms worden olifantenpaden na verloop van tijd geplaveid”.

Gedrag, gedachten, aannames en gewoonten zijn ingesleten patronen die heel persoonlijk zijn, zichzelf bevestigen en beginnen in de hersenen. Om gedragsveranderingen tot stand te brengen heb je ‘olifantenpaadjes’ nodig, dus paadjes van nieuw gedrag die ‘oude gewoonten’ in de hersenen vervangen. Die olifantenpaadjes moeten regelmatig gelopen worden om in te slijten zodat ze uiteindelijk het hoofdpad vervangen. Hersenen kunnen zich aanpassen aan veranderingen mits ze daarin geholpen worden door ‘nieuw’ gedrag.

Hoe maken we een ‘olifantenpaadje’ in je herenen?

·      We doen de check of je opruimen, organiseren en verduurzamen een blijvende plaats in je leven wilt geven
·      We zoeken naar jouw antwoorden omdat jij de eigenaar bent van je probleem
·      We richten ons op oplossingen in plaats van problemen
·      We gaan uit van de kleine stapjes die mogelijk zijn
·      De aandachtsdichtheid gaat naar wat er goed gaat
·      Nieuwe kennis en ervaring helpt om inzichten te verkrijgen en de aandacht gericht te houden.

Kortweg: Gerichte aandacht, Positieve bevestiging en Herhaling helpt om gedrag te veranderen.